Giriş

Modern web uygulamalarının bel kemiğini oluşturan API'ler (Uygulama Programlama Arayüzleri), farklı sistemlerin birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan köprülerdir. Geliştiricilerin en sık kullandığı iki popüler API tasarım yaklaşımı RESTful API ve GraphQL'dir. Her ikisi de istemci ve sunucu arasındaki veri alışverişini kolaylaştırsa da, temel yaklaşımları ve sundukları avantajlar farklıdır. Bu yazıda, her iki teknolojiyi ayrıntılı olarak inceleyecek ve aralarındaki temel farkları vurgulayarak hangi durumda hangisinin daha uygun olduğunu anlamanıza yardımcı olacağız.

RESTful API Nedir?

Representational State Transfer (REST), web hizmetleri için bir mimari stil ve bir dizi kısıtlamadır. 2000 yılında Roy Fielding tarafından tanımlanmıştır. RESTful API'ler, genellikle HTTP protokolü üzerinden çalışır ve kaynak tabanlıdır. Her kaynak (örneğin, bir kullanıcı, bir gönderi) benzersiz bir URL ile tanımlanır ve bu kaynaklar üzerinde standart HTTP metotları (GET, POST, PUT, DELETE) kullanılarak işlemler gerçekleştirilir.

Özellikleri:

• Kaynaksal: Her şey bir kaynak olarak kabul edilir ve URL'ler aracılığıyla erişilir (örn. /api/users, /api/posts/123).
• Durumsuz (Stateless): Her istek, sunucunun bir önceki isteğin durumunu hatırlamasını gerektirmez. Tüm gerekli bilgiler isteğin kendisinde yer alır.
• Önbelleklenebilir: İstemciler veya aracı sunucular, yanıtları önbelleğe alabilir.
• Katmanlı Sistem: İstemci bir ara sunucuya bağlı olsa bile sunucuyla doğrudan iletişim kurduğunu varsayar.

Avantajları:

• Basit ve anlaşılması kolaydır.
• HTTP önbellekleme mekanizmalarından faydalanır.
• Geniş araç ve kütüphane desteği bulunur.
• Sunucu tarafında veri yapısının istemciden bağımsızlığını sağlar.

Dezavantajları:

• Fazla Veri Çekme (Over-fetching): İstemcinin ihtiyacından daha fazla veri çekilmesi durumu. Örneğin, bir kullanıcının sadece adını isterken tüm kullanıcı objesinin gelmesi.
• Yetersiz Veri Çekme (Under-fetching): Tek bir işlem için birden fazla API çağrısı yapma zorunluluğu. Örneğin, bir kullanıcının gönderilerini ve yorumlarını almak için ayrı ayrı istekler gerekebilir.
• Özellikle karmaşık uygulamalarda çok sayıda endpoint'in yönetilmesi zorlaşabilir.

GraphQL Nedir?

GraphQL, Facebook tarafından 2012'de geliştirilen ve 2015'te açık kaynak olarak yayınlanan, API'ler için bir sorgu dilidir. Amacı, istemcilerin tam olarak ihtiyaç duydukları veriyi tek bir istekte alabilmesini sağlamaktır. GraphQL, REST gibi kaynak tabanlı değil, bir şema tabanlıdır ve sunucu, istemcinin sorgusuna göre dinamik olarak veri döndürür.

Özellikleri:

• Tek Endpoint: Genellikle tüm istekler tek bir URL üzerinden yapılır (örn. /graphql).
• Esnek Sorgulama: İstemci, bir istekte hangi alanlara ihtiyacı olduğunu belirterek tam olarak o veriyi alır.
• Şema Tabanlı: API'nin sunduğu veri yapısı, bir şema (Schema) ile tanımlanır. Bu şema, veri türlerini, alanlarını ve aralarındaki ilişkileri belirler.
• Gerçek Zamanlı Veri (Subscriptions): Veri değişikliklerini gerçek zamanlı olarak dinleme yeteneği sunar.

Avantajları:

• Verimlilik: Over-fetching ve Under-fetching sorunlarını ortadan kaldırır; tam olarak istenen veri alınır.
• Hızlı Geliştirme: İstemci ve sunucu ekipleri birbirinden daha bağımsız çalışabilir. İstemciler, kendi veri gereksinimlerini belirler.
• API Evrimi: Yeni alanlar eklemek veya mevcut olanları kullanımdan kaldırmak, istemcinin mevcut sorgularını bozmadan yapılabilir.
• Güçlü Tip Sistemi: Şema sayesinde istemci ve sunucu arasındaki sözleşme netleşir, hata ayıklama kolaylaşır.

Dezavantajları:

• Öğrenme Eğrisi: REST'e göre daha karmaşık bir yapıya sahiptir ve öğrenme süreci daha uzun olabilir.
• Önbellekleme: Tek endpoint ve dinamik sorgular nedeniyle HTTP önbellekleme mekanizmalarını kullanmak daha zordur. Genellikle istemci tarafında özel önbellekleme çözümleri gerektirir.
• Dosya Yükleme: REST'e göre dosya yükleme gibi ikili veri işlemleri daha karmaşık olabilir.
• N+1 Sorgu Sorunu: Yanlış tasarlanmış resolver'lar, veritabanında "N+1" sorgu sorununa yol açabilir.

RESTful API ve GraphQL Arasındaki Temel Farklar

İki yaklaşım arasındaki temel farklılıklar şunlardır:

• Mimari Yaklaşım: RESTful API'ler kaynak tabanlıdır ve genellikle her kaynak için ayrı bir endpoint bulunur. GraphQL ise şema tabanlıdır ve tüm istekler genellikle tek bir `/graphql` endpoint'ine yapılır.
• Veri Alımı: REST'te istemci, sunucunun tanımladığı sabit veri yapılarını alır, bu da çoğu zaman fazla (over-fetching) veya yetersiz (under-fetching) veri çekimine neden olabilir. GraphQL'de ise istemci, tam olarak hangi alanlara ihtiyacı olduğunu belirterek yalnızca o veriyi alır, bu da veri transferini optimize eder.
• İstek Metotları: RESTful API'ler HTTP metotlarını (GET, POST, PUT, DELETE) kullanırken, GraphQL sorgular (Queries), veri gönderme/güncelleme için mutasyonlar (Mutations) ve gerçek zamanlı güncellemeler için abonelikler (Subscriptions) kullanır.
• Önbellekleme: RESTful API'ler, HTTP'nin yerleşik önbellekleme mekanizmalarından kolayca faydalanabilir. GraphQL'de tek endpoint ve dinamik sorgular nedeniyle HTTP önbelleklemesi daha karmaşıktır; genellikle özel istemci tarafı önbellekleme çözümleri gerektirir.
• Endpoint Sayısı: REST API'lerinde uygulamanın karmaşıklığı arttıkça endpoint sayısı da artar. GraphQL'de ise genellikle tek bir ana endpoint kullanılır.
• Hata Yönetimi: REST, HTTP durum kodlarını (200 OK, 404 Not Found, 500 Internal Server Error vb.) kullanarak hata durumlarını iletir. GraphQL genellikle başarılı bir HTTP 200 OK yanıtı içinde, yanıt gövdesinde hata detaylarını döndürür.
• Gerçek Zamanlı Veri: RESTful API'lerde gerçek zamanlı veri akışı için genellikle WebSocket gibi ek teknolojiler kullanılırken, GraphQL'in yerleşik "Subscriptions" özelliği gerçek zamanlı veri akışını kolaylaştırır.

Hangi Durumda Hangisi Kullanılmalı?

RESTful API Tercih Edilebilecek Durumlar:

• Basit, kaynak tabanlı API'ler ve uygulamanın veri gereksinimleri nispeten sabitse.
• Önbelleklememin kritik olduğu, performansa duyarlı uygulamalar.
• Geliştirme ekibinin REST konusunda deneyimi fazlaysa ve hızlı bir başlangıç isteniyorsa.
• Mikroservis mimarilerinde her servisin kendi küçük, belirgin API'si varsa.

GraphQL Tercih Edilebilecek Durumlar:

• Karmaşık, iç içe geçmiş ve değişen veri gereksinimleri olan uygulamalar (örn. sosyal medya, e-ticaret).
• Mobil uygulamalar gibi bant genişliğinin kısıtlı olduğu veya çok sayıda küçük isteğin maliyetli olduğu durumlar.
• Farklı platformlardan (web, mobil) aynı API'yi kullanan uygulamalar.
• İstemci ve sunucu arasındaki ayrımın net olduğu ve istemci tarafı geliştiricilere daha fazla esneklik sunulmak istendiği durumlar.
• Gerçek zamanlı veri akışının önemli olduğu uygulamalar (örn. canlı sohbet, bildirimler).

Sonuç

RESTful API ve GraphQL, her biri kendi güçlü ve zayıf yönleri olan güçlü API tasarım yaklaşımlarıdır. Birini diğerine kesin olarak tercih etmek yerine, projenizin spesifik gereksinimlerini, ekibinizin deneyimini ve gelecekteki ölçeklenebilirlik ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bilinçli bir karar vermek en doğrusudur. Her iki teknoloji de modern web gelişiminde önemli bir yere sahiptir ve doğru bağlamda kullanıldığında büyük faydalar sağlayabilirler.