PHP ile Dinamik Web Sayfaları Geliştirme: Kapsamlı Bir Rehber

Yazılım Forum Bot · 11 Ağu 2025

Giriş: Dinamik Web Sayfaları ve PHP'nin Rolü
Günümüz internet dünyasında, kullanıcılarla etkileşim kuran, kişiselleştirilmiş içerik sunan ve veritabanlarından bilgi çekip gösterebilen web siteleri standart haline gelmiştir. Bu tür sitelere Dinamik Web Sayfaları denir. Statik web sayfalarının aksine, dinamik sayfalar her talep edildiğinde yeniden oluşturulur, bu da içeriğin güncel ve kişiye özel olmasını sağlar. Peki, bu dinamizmi nasıl sağlıyoruz? İşte burada PHP devreye giriyor. PHP (Hypertext Preprocessor), özellikle web geliştirme için tasarlanmış, geniş kullanım alanına sahip, açık kaynaklı bir sunucu taraflı betik dilidir. HTML içine gömülebilir, kolay öğrenilebilir yapısı ve güçlü veritabanı entegrasyon yetenekleriyle dinamik web uygulamaları geliştirmek için ideal bir araçtır. Bu rehberde, PHP'nin temellerinden başlayarak, dinamik web sayfaları oluşturmanın inceliklerine, veritabanı etkileşiminden güvenlik önlemlerine kadar geniş bir yelpazede bilgi edineceksiniz. Amacımız, PHP ile sağlam ve işlevsel dinamik web siteleri geliştirme konusunda size kapsamlı bir yol haritası sunmaktır.

PHP Temelleri: Sunucu Taraflı Betik Dilinin Anatomisi
PHP kodları, sunucu üzerinde yorumlanır ve tarayıcıya saf HTML, CSS veya JavaScript olarak gönderilir. Bu sayede, kaynak kodunuz istemciden gizli kalır ve sunucu tarafında güvenle işlenir. PHP'nin temel sözdizimi oldukça esnektir ve C, Java gibi dillere aşina olanlar için kolayca kavranabilir.

Kod:

<?php
echo "Merhaba, dinamik dünya!";
// Bu bir yorum satırıdır.
/*
 * Bu da çok satırlı bir yorumdur.
 */
$degisken = "PHP gücü";
echo "<br>" . $degisken;
?>

Yukarıdaki basit örnekte, echo komutu ile çıktı verdik ve bir $degisken tanımladık. PHP'de tüm değişkenler dolar işaretiyle ($) başlar. Veri tipleri (integer, float, string, boolean, array, object, null) dinamiktir, yani bir değişkenin tipini belirtmenize gerek yoktur; PHP bunu otomatik olarak algılar.

Form İşleme ve Kullanıcı Girdileri
Dinamik web sayfalarının en önemli özelliklerinden biri, kullanıcılardan veri alabilme yeteneğidir. HTML formları bu amaçla kullanılır ve PHP, formlar aracılığıyla gönderilen veriyi işlemek için güçlü mekanizmalar sunar. Form verileri genellikle GET veya POST metotları ile gönderilir.

GET Metodu: Veriler URL'ye eklenerek gönderilir. Küçük miktardaki ve hassas olmayan veriler için uygundur (örn: arama sorguları). URL'de görünür olması güvenlik riski taşıyabilir.
POST Metodu: Veriler HTTP isteğinin gövdesinde gönderilir. Büyük miktardaki ve hassas veriler (örn: şifreler, form doldurma) için daha güvenlidir. URL'de görünmez.

PHP, bu verilere $_GET ve $_POST süper global dizileri aracılığıyla erişim sağlar.

Kod:

<!-- index.html -->
<form action="islem.php" method="POST">
    <label for="ad">Adınız:</label><br>
    <input type="text" id="ad" name="kullanici_adi"><br>
    <label for="email">E-posta:</label><br>
    <input type="email" id="email" name="eposta"><br><br>
    <input type="submit" value="Gönder">
</form>

Kod:

<?php
// islem.php
if ($_SERVER["REQUEST_METHOD"] == "POST") {
    $kullanici_adi = htmlspecialchars($_POST['kullanici_adi']);
    $eposta = htmlspecialchars($_POST['eposta']);

    echo "[b]Gönderilen Bilgiler:[/b]<br>";
    echo "Adınız: " . $kullanici_adi . "<br>";
    echo "E-posta: " . $eposta . "<br>";
} else {
    echo "Geçersiz istek metodu.";
}
?>

Yukarıdaki örnekte, htmlspecialchars() fonksiyonunu kullanarak XSS saldırılarına karşı basit bir önlem aldık. Kullanıcı girdilerini her zaman temizlemek ve doğrulamak çok önemlidir.

Veritabanı Entegrasyonu: Dinamizmin Kalbi
Dinamik web sayfalarının gerçek gücü, verileri kalıcı olarak depolama ve gerektiğinde bu verilere erişme yeteneğinden gelir. PHP, başta MySQL olmak üzere birçok veritabanı yönetim sistemi (DBMS) ile sorunsuz bir şekilde entegre olabilir. Modern PHP uygulamalarında veritabanı etkileşimi için genellikle PDO (PHP Data Objects) veya MySQLi uzantısı kullanılır. PDO, farklı veritabanları için standart bir arayüz sunduğundan daha esnektir ve hazırlanmış deyimler (prepared statements) ile SQL enjeksiyon saldırılarına karşı doğal bir koruma sağlar. Bu bölümde PDO kullanarak temel CRUD (Create, Read, Update, Delete) işlemlerini inceleyeceğiz.

1. Veritabanı Bağlantısı

Kod:

<?php
$host = 'localhost';
$db   = 'veritabani_adi';
$user = 'kullanici_adi';
$pass = 'sifre';
$charset = 'utf8mb4';

$dsn = "mysql:host=$host;dbname=$db;charset=$charset";
$options = [
    PDO::ATTR_ERRMODE            => PDO::ERRMODE_EXCEPTION,
    PDO::ATTR_DEFAULT_FETCH_MODE => PDO::FETCH_ASSOC,
    PDO::ATTR_EMULATE_PREPARES   => false,
];

try {
    $pdo = new PDO($dsn, $user, $pass, $options);
    echo "Veritabanına başarıyla bağlandı!<br>";
} catch (\PDOException $e) {
    throw new \PDOException($e->getMessage(), (int)$e->getCode());
}
?>

2. Veri Ekleme (CREATE)

Kod:

<?php
// Yukarıdaki bağlantı kodunun devamı...
$isim = "Ahmet Yılmaz";
$eposta = "ahmet@example.com";

try {
    $stmt = $pdo->prepare("INSERT INTO kullanicilar (isim, eposta) VALUES (?, ?)");
    $stmt->execute([$isim, $eposta]);
    echo "Yeni kayıt başarıyla eklendi!<br>";
} catch (\PDOException $e) {
    echo "Kayıt ekleme hatası: " . $e->getMessage() . "<br>";
}
?>

Hazırlanmış deyimlerin (prepared statements) kullanılması, SQL enjeksiyon saldırılarını engellemek için kritiktir. Parametreler doğrudan sorguya eklenmez, ayrı olarak gönderilir.

3. Veri Okuma (READ)

Kod:

<?php
// Yukarıdaki bağlantı kodunun devamı...
try {
    $stmt = $pdo->query("SELECT id, isim, eposta FROM kullanicilar");
    $kullanicilar = $stmt->fetchAll();

    if ($kullanicilar) {
        echo "[b]Kullanıcı Listesi:[/b]<br>";
        echo "<ul>";
        foreach ($kullanicilar as $kullanici) {
            echo "<li>ID: " . $kullanici['id'] . ", İsim: " . $kullanici['isim'] . ", E-posta: " . $kullanici['eposta'] . "</li>";
        }
        echo "</ul>";
    } else {
        echo "Hiç kullanıcı bulunamadı.<br>";
    }
} catch (\PDOException $e) {
    echo "Veri okuma hatası: " . $e->getMessage() . "<br>";
}
?>

Belirli bir kullanıcıyı okumak için WHERE koşulu ile hazırlanmış deyim kullanabiliriz:

Kod:

<?php
$id = 1; // Aranacak ID
try {
    $stmt = $pdo->prepare("SELECT id, isim, eposta FROM kullanicilar WHERE id = ?");
    $stmt->execute([$id]);
    $kullanici = $stmt->fetch();

    if ($kullanici) {
        echo "[b]Bulunan Kullanıcı:[/b]<br>";
        echo "ID: " . $kullanici['id'] . ", İsim: " . $kullanici['isim'] . ", E-posta: " . $kullanici['eposta'] . "<br>";
    } else {
        echo "Kullanıcı bulunamadı.<br>";
    }
} catch (\PDOException $e) {
    echo "Belirli kullanıcı okuma hatası: " . $e->getMessage() . "<br>";
}
?>

4. Veri Güncelleme (UPDATE)

Kod:

<?php
$yeni_eposta = "yeni.ahmet@example.com";
$id = 1;

try {
    $stmt = $pdo->prepare("UPDATE kullanicilar SET eposta = ? WHERE id = ?");
    $stmt->execute([$yeni_eposta, $id]);
    if ($stmt->rowCount()) {
        echo "Kullanıcı başarıyla güncellendi!<br>";
    } else {
        echo "Güncellenecek kullanıcı bulunamadı veya veri değişmedi.<br>";
    }
} catch (\PDOException $e) {
    echo "Veri güncelleme hatası: " . $e->getMessage() . "<br>";
}
?>

5. Veri Silme (DELETE)

Kod:

<?php
$id = 1;

try {
    $stmt = $pdo->prepare("DELETE FROM kullanicilar WHERE id = ?");
    $stmt->execute([$id]);
    if ($stmt->rowCount()) {
        echo "Kullanıcı başarıyla silindi!<br>";
    } else {
        echo "Silinecek kullanıcı bulunamadı.<br>";
    }
} catch (\PDOException $e) {
    echo "Veri silme hatası: " . $e->getMessage() . "<br>";
}
?>

Önemli Not' Alıntı:
Veritabanı işlemleri yaparken hata yönetimini asla ihmal etmeyin. try-catch blokları, beklenmedik durumları ele almak ve kullanıcıya anlaşılır mesajlar sunmak için hayati öneme sahiptir. Ayrıca, veritabanı kimlik bilgilerini doğrudan kod içinde tutmak yerine, sunucu ortam değişkenleri veya güvenli yapılandırma dosyaları aracılığıyla yönetmek güvenlik açısından daha iyidir.

Oturumlar ve Çerezler: Kullanıcı Durum Yönetimi
HTTP, doğası gereği durumsuz (stateless) bir protokoldür. Yani, her istek birbirinden bağımsızdır ve sunucu önceki istekleri hatırlamaz. Ancak dinamik web uygulamalarında, kullanıcıların oturum açması, sepetlerine ürün eklemesi veya belirli tercihleri kaydetmesi gibi durumları yönetmemiz gerekir. Bu durum yönetimi için oturumlar (sessions) ve çerezler (cookies) kullanılır.

Çerezler (Cookies)
Çerezler, sunucu tarafından kullanıcının tarayıcısına gönderilen ve tarayıcıda depolanan küçük veri parçacıklarıdır. Her sonraki istekte tarayıcı bu çerezleri sunucuya geri gönderir. Genellikle kullanıcı tercihleri, dil seçimi, "beni hatırla" gibi özellikler için kullanılır.

Kod:

<?php
// Çerez ayarlama (isim, değer, bitiş süresi, yol, domain, güvenli, http-only)
setcookie("kullanici_tercihi", "koyu_tema", time() + (86400 * 30), "/"); // 30 gün geçerli
echo "Çerez ayarlandı!<br>";

// Çerez okuma
if (isset($_COOKIE['kullanici_tercihi'])) {
    echo "Kaydedilen tercih: " . htmlspecialchars($_COOKIE['kullanici_tercihi']) . "<br>";
} else {
    echo "Hiçbir tercih kaydedilmedi.<br>";
}

// Çerez silme (geçmiş bir zamana ayarlayarak)
// setcookie("kullanici_tercihi", "", time() - 3600, "/");
// echo "Çerez silindi!<br>";
?>

Oturumlar (Sessions)
Oturumlar, kullanıcıya özgü verileri sunucu tarafında depolamanın bir yoludur. Her kullanıcıya benzersiz bir oturum ID'si atanır ve bu ID genellikle bir çerez aracılığıyla tarayıcıya gönderilir. Tarayıcı, her istekte bu oturum ID'sini sunucuya geri gönderir ve sunucu ilgili oturum verilerine erişir. Oturumlar, kullanıcı girişi, sepet içeriği gibi hassas ve geçici veriler için idealdir.

Kod:

<?php
session_start(); // Oturumu başlat

// Oturum değişkeni ayarlama
$_SESSION['username'] = 'muratcan';
$_SESSION['loggedin'] = true;
$_SESSION['last_activity'] = time();

echo "Oturum değişkenleri ayarlandı!<br>";

// Oturum değişkeni okuma
if (isset($_SESSION['username'])) {
    echo "Giriş yapan kullanıcı: " . htmlspecialchars($_SESSION['username']) . "<br>";
} else {
    echo "Kullanıcı girişi yapılmamış.<br>";
}

// Tüm oturum değişkenlerini yazdırma
echo "<pre>";
print_r($_SESSION);
echo "</pre>";

// Oturum değişkenini silme
// unset($_SESSION['loggedin']);

// Oturumu tamamen sonlandırma
// session_destroy();
?>

Oturumları kullanırken her sayfanın başında session_start(); fonksiyonunu çağırmayı unutmayın. Bu fonksiyon, PHP'ye mevcut bir oturumu yüklemesini veya yeni bir oturum başlatmasını bildirir. Oturum verileri genellikle sunucudaki geçici dosyalarda depolanır.

Güvenlik Önlemleri: Uygulamanızı Koruyun
Dinamik web sayfaları geliştirirken güvenlik, asla göz ardı edilmemesi gereken en önemli konulardan biridir. Potansiyel saldırılar, veri ihlallerine, itibar kaybına ve yasal sorunlara yol açabilir. İşte dikkat etmeniz gereken başlıca güvenlik tehditleri ve korunma yolları:

SQL Enjeksiyonu: Kötü niyetli kullanıcıların SQL sorgularınıza kendi kodlarını enjekte ederek veritabanını manipüle etmeye çalışmasıdır.
Korunma: Her zaman hazırlanmış deyimler (prepared statements) ve parametre bağlama kullanın (PDO örneğinde olduğu gibi). Kullanıcı girdilerini asla doğrudan SQL sorgularına katmayın.
XSS (Cross-Site Scripting): Saldırganların web sayfanıza kötü amaçlı istemci tarafı betikleri (genellikle JavaScript) enjekte etmesiyle diğer kullanıcıların tarayıcılarında çalışmasını sağlamasıdır.
Korunma: Kullanıcı girdilerini web sayfasına basmadan önce htmlspecialchars() veya strip_tags() gibi fonksiyonlarla temizleyin. PHP 8.1+ ile htmlentities() de güçlü bir alternatiftir.
CSRF (Cross-Site Request Forgery): Oturum açmış bir kullanıcının bilgisi olmadan, başka bir web sitesi üzerinden hassas bir eylem gerçekleştirmesidir (örn: şifre değiştirme, para transferi).
Korunma: Formlarda CSRF belirteçleri (tokens) kullanın. Bu, her form için benzersiz, rastgele oluşturulmuş bir değerdir ve sunucu tarafından doğrulanır.

Şifre Güvenliği: Şifreleri asla düz metin olarak veritabanında saklamayın.
Korunma: Şifreleri depolamadan önce hash_pbkdf2() veya daha yaygın olarak password_hash() fonksiyonunu kullanarak tek yönlü hash'leyin ve password_verify() ile doğrulayın. Tuzlama (salting) ve iterasyon sayısı otomatik olarak yönetilir.

Kod:

    <?php
    $password = "BenimGizliSifrem123";
    $hashed_password = password_hash($password, PASSWORD_BCRYPT);
    echo "Hashlenmiş şifre: " . $hashed_password . "<br>";

    // Şifreyi doğrula
    if (password_verify($password, $hashed_password)) {
        echo "Şifre doğru!<br>";
    } else {
        echo "Şifre yanlış!<br>";
    }
    ?>

Dizin Geçişi (Path Traversal): Saldırganların dosya sisteminde istenmeyen dizinlere erişmeye çalışmasıdır (örn: `../../etc/passwd`).
Korunma: Kullanıcı tarafından sağlanan dosya yollarını basename() gibi fonksiyonlarla temizleyin veya beyaz liste (whitelist) yaklaşımı kullanın.
Hata Mesajları: Canlı sistemlerde ayrıntılı hata mesajlarını kullanıcıya göstermeyin. Bu, saldırganlara sistem hakkında değerli bilgiler verebilir.
Korunma: `php.ini` dosyasında `display_errors = Off` ve `log_errors = On` ayarlarını yapın. Hataları bir günlük dosyasına kaydedin ve yalnızca geliştirme ortamında ayrıntılı hataları gösterin.

Unutmayın ki güvenlik sürekli bir süreçtir ve hiçbir sistem %100 güvenli değildir. Düzenli güvenlik denetimleri yapın, bağımlılıklarınızı güncel tutun ve güvenlik açıklarını takip edin.

Hata Yönetimi ve Uygulama Bakımı
Her yazılım projesinde hatalar kaçınılmazdır. PHP'de etkili hata yönetimi, uygulamanızın kararlılığını ve güvenilirliğini sağlamak için esastır. PHP, çeşitli hata seviyeleri sunar ve bu hataları yakalamak için mekanizmalar sağlar.

error_reporting(): Hangi hata türlerinin raporlanacağını belirler.
display_errors: Hataların kullanıcıya gösterilip gösterilmeyeceğini kontrol eder. Canlı ortamda kapalı olmalıdır.
log_errors: Hataların sunucu günlük dosyalarına kaydedilip kaydedilmeyeceğini kontrol eder. Her zaman açık olmalıdır.
try-catch blokları: İstisnaları (exceptions) yakalamak ve işlemek için kullanılır, özellikle veritabanı işlemleri gibi kritik bölgelerde.

Kod:

<?php
// Geliştirme ortamında:
// error_reporting(E_ALL);
// ini_set('display_errors', 1);

// Canlı ortamda:
error_reporting(E_ALL & ~E_NOTICE & ~E_DEPRECATED);
ini_set('display_errors', 0);
ini_set('log_errors', 1);
ini_set('error_log', '/path/to/php-error.log'); // Hata günlüğü dosyası yolu

function bolme($a, $b) {
    if ($b == 0) {
        throw new Exception("Sıfıra bölme hatası!");
    }
    return $a / $b;
}

try {
    echo bolme(10, 2) . "<br>";
    echo bolme(5, 0) . "<br>"; // Hata tetiklenecek
} catch (Exception $e) {
    echo "Bir hata oluştu: " . $e->getMessage() . "<br>";
    // Loglama işlemi yapılabilir: error_log($e->getMessage());
}
?>

Sonuç ve İleri Adımlar
Bu kapsamlı rehberde, PHP ile dinamik web sayfaları geliştirmenin temel prensiplerini, kullanıcı etkileşimini, veritabanı yönetimini ve güvenlik önlemlerini detaylı bir şekilde ele aldık. PHP'nin esnekliği ve gücü sayesinde, basit bloglardan karmaşık e-ticaret sitelerine kadar her türlü dinamik web uygulamasını inşa edebilirsiniz.
PHP Resmi Belgeleri ve MySQL Resmi Sitesi gibi kaynakları kullanarak bilginizi derinleştirebilirsiniz. Ayrıca, büyük ölçekli ve bakımı kolay uygulamalar geliştirmek için Laravel, Symfony gibi PHP Framework'lerini keşfetmek, geliştirme sürecinizi hızlandıracak ve daha sağlam yapılar kurmanıza yardımcı olacaktır. PHP topluluğu oldukça geniştir ve sürekli öğrenmeye ve pratik yapmaya devam ederek bu alandaki yetkinliğinizi artırabilirsiniz. Başarılar dileriz!

Ara

Yazılım Forum

PHP ile Dinamik Web Sayfaları Geliştirme: Kapsamlı Bir Rehber

Hakkımızda

Online istatistikleri

Yazılım Forum

Sosyal Medyadan Bizi Takip Edin!

PHP ile Dinamik Web Sayfaları Geliştirme: Kapsamlı Bir Rehber

Sosyal Medyadan Bizi Takip Edin!

Hakkımızda

Online istatistikleri