Mobil Adli Analiz: Dijital Kanıtların Peşinde

Senseii · 15 Ağu 2025

Mobil Adli Analiz, günümüz dünyasında akıllı telefonlar ve tabletler gibi mobil cihazların yaygınlaşmasıyla birlikte önemi katlanarak artan, dijital adli bilimin özel bir dalıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar, suçların aydınlatılması, kayıp verilerin kurtarılması ve siber güvenlik olaylarının incelenmesi gibi birçok kritik senaryoda vazgeçilmez bir rol oynamaktadır. Temel amacı, mobil cihazlardan yasal olarak kabul edilebilir dijital kanıtları toplamak, korumak, analiz etmek ve raporlamaktır.

Mobil Adli Analiz Süreci

Bir mobil adli analiz süreci genellikle dört ana aşamadan oluşur:

Kanıtın Elde Edilmesi ve Korunması (Seizure & Preservation): Bu ilk ve en kritik aşamadır. Cihazın güç durumunun yönetilmesi (açık, kapalı, şarjda vb.), ağ bağlantılarının (Wi-Fi, mobil veri, Bluetooth) kesilmesi ve cihazın güvenli bir şekilde taşınması bu kapsamdadır. Delillerin bütünlüğünün bozulmaması için Faraday kafesleri gibi araçlar kullanılabilir.
Veri Edinimi (Acquisition): Cihazdan ham verinin adli bilişim teknikleriyle çıkarılması işlemidir. Bu işlem, mantıksal edinim (cihazın dosya sisteminden görünen veriler), fiziksel edinim (cihazın hafızasından birebir bit düzeyinde kopyalama) ve mantıksal/fiziksel edinimler arasında değişen dosya sistemi edinimleri gibi farklı yöntemlerle yapılabilir. UFED (Universal Forensic Extraction Device) ve Cellebrite Physical Analyzer gibi araçlar bu aşamada sıkça kullanılır.
Analiz (Analysis): Elde edilen ham verilerin incelenmesi ve anlamlı bilgilere dönüştürülmesi aşamasıdır. Silinmiş dosyaların kurtarılması, uygulamaların veri tabanlarının incelenmesi, iletişim kayıtlarının çözümlenmesi, GPS konum bilgilerinin tespiti gibi faaliyetleri içerir. Bu aşamada, kanıtların doğruluğunu ve güvenilirliğini sağlamak için çeşitli hash algoritmaları (örneğin, MD5, SHA-256) kullanılır.
Raporlama (Reporting): Yapılan tüm çalışmaların, elde edilen kanıtların ve analiz bulgularının detaylı, anlaşılır ve yasal olarak geçerli bir formatta belgelenmesidir. Raporlar genellikle teknik terimlerin yanı sıra, teknik olmayan kişiler tarafından da anlaşılabilecek bir dil ile hazırlanır.

Karşılaşılan Zorluklar

Mobil adli analiz, sürekli gelişen teknoloji ve artan güvenlik önlemleri nedeniyle bir dizi zorlukla karşı karşıyadır:

Cihaz Çeşitliliği: Piyasadaki binlerce farklı model, işletim sistemi (Android, iOS vb.) ve yazılım sürümü, her cihaz için farklı edinim ve analiz teknikleri gerektirebilir.
Şifreleme: Modern mobil cihazların çoğu, kullanıcı verilerini otomatik olarak şifreler. Bu, yasal erişim olsa bile verilere ulaşmayı son derece zorlaştırır. Full Disk Encryption (FDE) ve File-Based Encryption (FBE) bu engellerin başında gelir.
Uygulama Güncellemeleri: Uygulamaların sık güncellenmesi, veri depolama yapılarının değişmesine ve bu da adli analiz araçlarının sürekli güncellenmesini gerektirmesine neden olur.
Anti-Forensik Teknikler: Kanıtları gizlemek veya yok etmek için kullanılan teknikler (örneğin, veri silme uygulamaları, şifreleme anahtarlarının kasıtlı olarak yok edilmesi) analistlerin işini zorlaştırır.
Bulut Entegrasyonu: Birçok uygulama, verilerini buluta yedekler veya senkronize eder. Bu durumda, sadece cihazdaki verilerin analizi yeterli olmayabilir, bulut sağlayıcılardan veri talep etmek gerekebilir ki bu da hukuki süreçleri uzatır.

Mobil Cihazlardan Elde Edilebilecek Kanıt Türleri

Mobil cihazlar, bir vaka için paha biçilmez olabilecek çok çeşitli dijital kanıtlar barındırabilir:

İletişim Kayıtları: Çağrı geçmişleri, SMS/MMS mesajları, e-postalar, anlık mesajlaşma uygulamaları (WhatsApp, Telegram vb.) sohbetleri.
Konum Bilgileri: GPS verileri, Wi-Fi ağ kayıtları, baz istasyonu üçgenlemesi ile elde edilen konum geçmişleri.
Multimedya İçerikler: Fotoğraflar, videolar, ses kayıtları ve bunların meta verileri (çekildiği tarih, konum, cihaz bilgisi).
İnternet Tarayıcı Geçmişi: Ziyaret edilen web siteleri, indirilen dosyalar, arama geçmişleri.
Uygulama Verileri: Yüklü uygulamaların içindeki veriler (oyun kayıtları, finans uygulamaları, notlar, takvim girişleri).
Sistem Kayıtları: Cihazın kilitlenme günlükleri, USB bağlantı geçmişleri, uygulama yükleme/kaldırma kayıtları.

Yasal ve Etik Boyutlar

Mobil adli analiz, sadece teknik bir süreç değil, aynı zamanda ciddi yasal ve etik yükümlülükleri de beraberinde getirir. Kanıtların chain of custody (delil zinciri) prensibine uygun olarak toplanması, korunması ve analiz edilmesi, mahkemede geçerliliği açısından hayati öneme sahiptir. İzinsiz erişim veya veri bütünlüğünün bozulması, elde edilen kanıtların geçersiz sayılmasına yol açabilir. Ayrıca, kişisel gizlilik hakları ile kamu güvenliği arasındaki hassas denge de göz önünde bulundurulmalıdır.

Adli bilişim uzmanı John Smith, "Mobil cihazlar, bir kişinin dijital yaşamının aynasıdır. Bu aynayı dikkatle ve etik kurallara uygun şekilde incelemek, adaletin tecellisi için elzemdir." şeklinde belirtmiştir.

Kullanılan Bazı Adli Araçlar ve Teknikler

Piyasada birçok ticari ve açık kaynaklı mobil adli analiz aracı bulunmaktadır. Bunlar arasında en bilinenler:

Cellebrite UFED Physical Analyzer: Kapsamlı veri çıkarma ve analiz yetenekleri sunar.
MSAB XRY: Çeşitli mobil cihazlardan veri çekme ve raporlama konusunda güçlüdür.
Oxygen Forensic Detective: Bulut verileri ve IoT cihazları dahil olmak üzere geniş bir yelpazede destek sağlar.
Magnet AXIOM: Mobil, bilgisayar ve bulut verilerini birleştiren entegre bir çözüm sunar.
Autopsy (Sleuth Kit): Açık kaynaklı bir araç olup, temel adli analiz yetenekleri sunar.

Analistler genellikle komut satırı araçlarını da kullanır. Örneğin, Android cihazlarda

Kod:

adb shell

komutları ile cihazın dosya sistemine erişim sağlamak veya

Kod:

sqlitebrowser

ile uygulama veritabanlarını incelemek yaygındır.

Gelecek Trendleri

Mobil adli analiz alanı, teknolojideki hızlı değişimlere ayak uydurmak zorundadır:

IoT (Nesnelerin İnterneti) Cihazları: Akıllı ev aletleri, giyilebilir teknolojiler gibi IoT cihazlarından adli veri toplama ihtiyacı artmaktadır.
Bulut Adli Analizi: Verilerin cihazdan ziyade bulutta depolanması, bulut sağlayıcıları ile işbirliğini ve bulut tabanlı adli analiz tekniklerini daha önemli hale getirecektir.
Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi: Büyük veri kümelerinin analizinde yapay zeka destekli araçlar, daha hızlı ve doğru sonuçlar elde edilmesine yardımcı olacaktır.
Sıfır Gün Exploitleri: Şifrelemeyi aşmak veya kilitli cihazlara erişmek için sıfır gün açıklıklarının kullanımı, adli analiz laboratuvarları için kritik bir araştırma alanı olmaya devam edecektir.

Mobil adli analiz, dijital dünyada suçla mücadelede ve gerçeği ortaya çıkarmada kritik bir araç olmaya devam edecektir. Bu alandaki uzmanlar, sürekli değişen teknolojik peyzaja uyum sağlamak ve yeni teknikler geliştirmek zorundadır. Mobil adli analiz hakkında daha fazla bilgi edinmek için bu kılavuzu ziyaret edebilirsiniz. Bu karmaşık süreç, sadece teknik bilgi değil, aynı zamanda etik değerlere bağlılık ve yasal çerçeveye uygunluk gerektirir. Elde edilen her kanıtın, adaletin doğru tecelli etmesi için titizlikle işlenmesi esastır. Güvenilir ve tekrarlanabilir metodolojiler kullanmak, delillerin mahkemede geçerliliğini sağlamanın anahtarıdır.