Bir bilgisayar toplarken veya mevcut sisteminizi yükseltirken, anakart seçimi, tüm bileşenlerin uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan ve sisteminizin performans sınırlarını belirleyen en kritik kararlardan biridir. Anakart, işlemci, RAM, depolama birimleri, ekran kartı ve diğer çevre birimlerinin bağlandığı merkezi sinir sistemidir. Yanlış bir anakart seçimi, gelecekteki yükseltmeleri kısıtlayabilir veya performans darboğazlarına neden olabilir. Bu rehberde, anakart seçimi yaparken dikkat etmeniz gereken tüm önemli faktörleri ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

1. İşlemci ve Soket Tipi: Temel Uyum

Anakart seçiminin ilk ve en önemli adımı, kullanacağınız işlemcinin soket tipiyle anakartın uyumlu olmasıdır. Intel ve AMD'nin farklı işlemci nesilleri için farklı soket tipleri bulunur. Örneğin:

• Intel: LGA 1200 (10. ve 11. Nesil), LGA 1700 (12., 13. ve 14. Nesil) gibi farklı soket yapıları kullanır.
• AMD: AM4 (Ryzen 1000'den 5000 serisine kadar), AM5 (Ryzen 7000 serisi ve sonrası) gibi soketlere sahiptir.

Seçtiğiniz işlemcinin soket tipini öğrenmeli ve anakartın da aynı soketi desteklediğinden emin olmalısınız. Aksi takdirde, işlemciniz anakarta fiziksel olarak takılamaz veya düzgün çalışmaz. Bu uyum, sisteminizin temelini oluşturur ve göz ardı edilmemelidir. Örneğin, bir Intel Core i7-13700K işlemci satın aldıysanız, LGA 1700 soketli bir anakart aramanız gerekecektir.

2. Yonga Seti (Chipset): Özelliklerin Belirleyicisi

Yonga seti, anakartın üzerinde yer alan ve işlemci ile diğer tüm bileşenler arasındaki veri akışını yöneten bir dizi entegre devredir. Anakartın sunduğu özellikler (RAM hızı desteği, PCIe yuva sayısı, USB portu sayısı, depolama seçenekleri vb.) büyük ölçüde yonga seti tarafından belirlenir. Her işlemci soket tipi için birden fazla yonga seti bulunur ve bunlar genellikle performans, özellik seti ve fiyat açısından farklılık gösterir. Örneğin:

• Intel Yonga Setleri (LGA 1700 için örnekler):
• Z Serisi (örn. Z790): Üst düzeydir, işlemci ve RAM hız aşırtma (overclock) desteği sunar, genellikle daha fazla PCIe şeridi ve USB portu bulunur. Performans meraklıları ve oyuncular için idealdir.
• H Serisi (örn. H770, H610): Orta ve giriş seviyesi, genellikle hız aşırtma desteği yoktur veya sınırlıdır. Günlük kullanım ve bütçe dostu sistemler için uygundur.
• B Serisi (örn. B760): Orta seviye, iyi denge sunar, bazı modellerde temel hız aşırtma özellikleri bulunabilir.
• AMD Yonga Setleri (AM5 için örnekler):
• X Serisi (örn. X670E, X670): En üst düzeydir, gelişmiş hız aşırtma yetenekleri, daha fazla PCIe 5.0 desteği ve geniş bağlantı seçenekleri sunar.
• B Serisi (örn. B650E, B650): Ana akım, çoğu kullanıcı için yeterli özellikleri sunar, bazı hız aşırtma desteği ve PCIe 5.0 (E versiyonlarında) bulunabilir.

Yonga seti seçimi, gelecekteki yükseltme potansiyelinizi ve sisteminizin genel yeteneklerini doğrudan etkiler. Eğer hız aşırtma yapmayı planlıyorsanız veya çok sayıda depolama birimi/PCIe cihazı kullanacaksanız, daha üst düzey bir yonga setine yatırım yapmanız gerekebilir.

3. Form Faktörü: Kasa Uyumlu Anakart Boyutları

Anakartlar, kasa boyutlarına uyum sağlamak üzere farklı form faktörlerinde üretilir. En yaygın olanları şunlardır:

• ATX (Advanced Technology Extended): En yaygın ve büyük boyutlu anakartlardır. Genellikle 7 adede kadar genişleme yuvası, çok sayıda RAM yuvası ve gelişmiş bağlantı seçenekleri sunarlar. Orta ve tam boy kasalar için uygundur.
• Micro-ATX (mATX): ATX'ten daha küçüktür, genellikle 4 adede kadar genişleme yuvası bulunur. Daha kompakt kasalar için idealdir ve daha uygun fiyatlı olabilir.
• Mini-ITX: En küçük form faktörüdür, tek bir genişleme yuvası (genellikle ekran kartı için) ve 2 adet RAM yuvası bulunur. Çok küçük form faktörlü (SFF) kasalar ve HTPC (Ev Sinema Bilgisayarı) sistemleri için tasarlanmıştır.

Anakart seçimi yaparken, satın alacağınız kasanın veya mevcut kasanızın desteklediği form faktörünü mutlaka kontrol edin. Bir ATX anakartı, Micro-ATX bir kasaya sığmayacaktır.

4. RAM Desteği: Nesil, Hız ve Kapasite

Anakartınızın desteklediği RAM tipi ve hızı, sisteminizin genel performansını etkileyen önemli bir faktördür. Günümüzde genellikle DDR4 ve DDR5 bellekler kullanılmaktadır.

• DDR4: Daha eski ancak hala yaygın olarak kullanılan bir standarttır. Genellikle uygun fiyatlıdır ve geniş bir uyumluluk yelpazesi sunar.
• DDR5: Daha yeni, daha yüksek bant genişliği ve daha yüksek saat hızları sunar. Özellikle yeni nesil işlemcilerle (örn. Intel 12. Nesil ve sonrası, AMD AM5) uyumludur. Fiyatı DDR4'e göre daha yüksek olabilir.

Anakartınızın kaç adet RAM yuvası olduğu (genellikle 2 veya 4) ve maksimum ne kadar RAM kapasitesini desteklediği de önemlidir. Eğer gelecekte daha fazla RAM eklemeyi düşünüyorsanız, yeterli yuvaya sahip bir anakart seçmelisiniz. Ayrıca, anakartın desteklediği maksimum RAM hızı (MHz cinsinden) işlemcinizin ve RAM'lerinizin tam potansiyelini kullanmanızı sağlar. Örneğin, yüksek hızlı DDR5-6000 RAM kullanmak istiyorsanız, anakartınızın bu hızı XMP/EXPO profilleri aracılığıyla desteklediğinden emin olmalısınız.

Bir kullanıcı soruyor: "RAM'i ne kadar hızlı almalıyım?"
Yanıt: Bu, işlemcinizin ve anakartınızın desteklediği maksimum hıza ve bütçenize bağlıdır. Genellikle, en iyi performans/fiyat dengesi, anakartın 'tatlı nokta' olarak kabul ettiği, yani stabil ve uygun fiyatlı olan RAM hızlarında bulunur. Özellikle oyuncular için yüksek hızlı RAM'in faydası ortalama bir kullanıcıdan daha fazladır.

Genişletmek için tıkla ...

5. Depolama Birimleri: SATA ve M.2 Yuvaları

Anakartınızın depolama seçenekleri, sisteminizin hızını ve depolama kapasitesini doğrudan etkiler. Başlıca depolama bağlantı türleri şunlardır:

• SATA (Serial ATA): Geleneksel HDD'ler ve 2.5 inç SSD'ler için kullanılır. Çoğu anakartta 4 ila 8 adet SATA portu bulunur. Hızları M.2'ye göre daha düşüktür.
• M.2 Yuvaları: Küçük boyutlu, doğrudan anakarta takılan NVMe SSD'ler için kullanılır. PCIe arayüzünü kullanarak çok daha yüksek okuma/yazma hızları sunar. Yeni nesil anakartlarda genellikle 1 veya daha fazla M.2 yuvası bulunur. Bazı M.2 yuvaları PCIe 4.0 veya PCIe 5.0 hızlarını destekler, bu da depolama performansında büyük bir fark yaratır.

İşletim sisteminizi ve sık kullandığınız uygulamaları NVMe M.2 SSD'ye kurmak, genel sistem tepkiselliğini önemli ölçüde artıracaktır. Anakartınızdaki M.2 yuvalarının sayısı ve destekledikleri PCIe nesilleri, depolama kapasitenizi ve hızınızı belirleyecektir. Örneğin, kullanmayı düşünüyorsanız, anakartınızda bu standardı destekleyen bir M.2 yuvası olduğundan emin olun.

6. Genişleme Yuvaları (PCIe): Ekran Kartı ve Diğer Kartlar

Anakartınızdaki PCIe yuvaları, ekran kartı, ses kartı, ağ kartı veya depolama kontrolcüsü gibi ek bileşenleri takmanıza olanak tanır. En önemli PCIe yuvası genellikle PCIe x16 olanıdır, buraya ekran kartınız takılır. Daha yeni anakartlar PCIe 4.0 veya PCIe 5.0 standardını destekler, bu da ekran kartları ve yüksek hızlı NVMe SSD'ler için daha fazla bant genişliği sağlar.

• PCIe x16: Genellikle ekran kartı için kullanılır. En yüksek bant genişliğini sunar.
• PCIe x1, x4: Ağ kartı, ses kartı, USB genişletme kartı gibi daha düşük bant genişliği gerektiren bileşenler için kullanılır.

Eğer birden fazla ekran kartı (SLI/CrossFireX) kullanmayı planlıyorsanız veya ek genişleme kartlarına ihtiyacınız varsa, anakartınızın yeterli sayıda ve doğru tipte PCIe yuvasına sahip olduğundan emin olun.

7. Arka Panel Bağlantıları (I/O Portları): Dış Cihazlar İçin Çıkışlar

Anakartın arka panelindeki giriş/çıkış (I/O) portları, klavye, fare, monitör, yazıcı, USB bellek gibi çevre birimlerini bağlamanıza olanak tanır. İhtiyaçlarınıza uygun bağlantı noktalarına sahip bir anakart seçmek önemlidir.

• USB Portları: USB 2.0, USB 3.2 Gen 1 (eski adıyla USB 3.0), USB 3.2 Gen 2 (eski adıyla USB 3.1), USB 3.2 Gen 2x2 (20 Gbps) ve Thunderbolt 4 gibi farklı hızlarda ve tiplerde (Type-A, Type-C) USB portları bulunur. Ne kadar çok ve ne kadar hızlı USB portuna ihtiyacınız olduğunu belirleyin.
• Ethernet (LAN): İnternet bağlantısı için 1 Gbps, 2.5 Gbps, 5 Gbps veya 10 Gbps hızında portlar bulunabilir. Yüksek hızlı internet bağlantınız varsa, daha hızlı bir LAN portu işinize yarayabilir.
• Wi-Fi ve Bluetooth: Dahili Wi-Fi (Wi-Fi 6, Wi-Fi 6E, Wi-Fi 7) ve Bluetooth modülleri, kablosuz bağlantı kolaylığı sağlar. Özellikle kablolu bağlantı imkanınız kısıtlıysa bu özellikler önemlidir.
• Ses Çıkışları: 3.5mm jaklar, optik S/PDIF çıkışı gibi farklı ses bağlantıları bulunur. Anakartın ses yongası kalitesi de ses deneyiminizi etkiler.
• Video Çıkışları (İşlemcinizde Dahili GPU Varsa): HDMI, DisplayPort gibi çıkışlar, işlemcinizin dahili grafik birimini (iGPU) kullanmak istediğinizde önemlidir.

8. Güç Dağıtımı (VRM): Stabilite ve Hız Aşırtma Potansiyeli

VRM (Voltage Regulator Module), işlemciye ve bazen RAM'e sabit ve temiz güç sağlayan bileşenlerdir. Özellikle yüksek performanslı işlemciler ve hız aşırtma yapmayı düşünen kullanıcılar için güçlü ve kaliteli VRM'lere sahip bir anakart seçmek hayati önem taşır. Daha fazla güç fazına sahip, kaliteli mosfetler ve bobinler kullanan anakartlar, işlemcinizin daha stabil çalışmasını ve hız aşırtma potansiyelinin artmasını sağlar. Ucuz anakartlar genellikle zayıf VRM'lere sahip olabilir ve bu da yüksek yüklü durumlarda işlemci performansının düşmesine (throttle) neden olabilir.

9. BIOS/UEFI ve Yazılım Desteği

Anakartın BIOS/UEFI yazılımı, sistemin başlangıç ayarlarını kontrol ettiğiniz ve donanımı yapılandırdığınız arayüzdür. Kullanıcı dostu, düzenli güncellemeler alan ve gelişmiş özellikler sunan bir BIOS/UEFI önemlidir. Ayrıca, anakart üreticisinin sunduğu yardımcı yazılımlar (sürücüler, fan kontrolü, RGB aydınlatma kontrolü vb.) da kullanıcı deneyiminizi etkileyebilir. Büyük ve tanınmış markalar (ASUS, MSI, GIGABYTE, ASRock) genellikle daha iyi yazılım desteği sunar.

10. Ek Özellikler ve Bütçe

Anakartlar, temel özelliklerin yanı sıra farklı ek özellikler de sunabilir:

• RGB Aydınlatma: Çoğu modern anakartta entegre RGB aydınlatma veya RGB başlıkları bulunur.
• Çift BIOS: Birincil BIOS bozulduğunda yedek BIOS'a geçiş yapabilme özelliği.
• Debug LED/Q-Code: Sistem başlatma sorunlarını teşhis etmeye yardımcı olan LED göstergeler veya kodlar.
• Entegre Giriş/Çıkış Kalkanı: Arka panel portlarının kolayca takılmasını sağlayan önceden monte edilmiş bir kalkan.
• Çoklu GPU Desteği (SLI/CrossFireX): Birden fazla ekran kartı kullanmak isteyenler için.

Tüm bu özellikleri değerlendirirken bütçenizi göz önünde bulundurmalısınız. Anakartın fiyatı, sunduğu özellikler, yonga seti ve VRM kalitesi ile doğru orantılıdır. İhtiyaçlarınızdan fazlasını sunan bir anakarta gereksiz yere para harcamak yerine, bütçenizi işlemci, ekran kartı veya SSD gibi performansa daha doğrudan etki eden bileşenlere kaydırmak daha akıllıca olabilir.

Sonuç

Anakart seçimi, bilgisayarınızın temelini oluşturur ve diğer tüm bileşenlerin uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar. Doğru anakartı seçmek için öncelikle kullanacağınız işlemciyi belirlemeli, ardından ihtiyaçlarınıza uygun yonga setini, form faktörünü, RAM ve depolama desteğini değerlendirmelisiniz. Arka panel bağlantıları, VRM kalitesi ve ek özellikler de göz önünde bulundurulması gereken önemli detaylardır. Tüm bu faktörleri dikkatlice değerlendirerek, hem mevcut ihtiyaçlarınızı karşılayan hem de gelecekteki yükseltmelere açık bir sistem kurabilirsiniz. Unutmayın ki, en pahalı anakart her zaman en iyi anakart değildir; önemli olan, sizin kullanım senaryonuz ve bütçeniz için en uygun olanı bulmaktır. Daha fazla teknik bilgi veya güncel ürün listeleri için, güvenilir donanım inceleme sitelerini ziyaret edebilirsiniz. Örneğin, Anakart Üreticisi Resmi Sitesi gibi kaynaklar size detaylı ürün bilgileri sağlayabilir.