GPRS ve WAP Teknolojilerinde Güvenlik Riskleri, Açıkları ve Korunma Yöntemleri

Senseii · 8 Ağu 2025

Mobil iletişimin ilk adımları sayılan GPRS (General Packet Radio Service) ve WAP (Wireless Application Protocol) teknolojileri, akıllı telefonlardan önceki dönemde internet erişimini ve çevrimiçi hizmetleri mobil cihazlara taşıyarak bir devrim yaratmıştır. Ancak her yeni teknolojide olduğu gibi, GPRS ve WAP da beraberinde önemli güvenlik zorlukları ve riskleri getirmiştir. Bu makalede, bu erken mobil internet teknolojilerinin güvenlik mimarileri, karşılaştıkları başlıca tehditler ve bu tehditlere karşı alınan veya alınması gereken önlemler derinlemesine incelenecektir.

GPRS Güvenliğine Genel Bakış

GPRS, 2G GSM şebekeleri üzerinde paket anahtarlamalı veri iletimi sağlayan bir teknolojidir. Bu sayede kullanıcılar sürekli bir bağlantıya sahip olabilir ve veri tabanlı hizmetlere erişebilirlerdi. GPRS’in güvenlik mimarisi, GSM’den miras alınan bazı temel güvenlik mekanizmalarını kullanır ancak paket tabanlı yapısı nedeniyle yeni tehdit vektörleri de ortaya çıkarmıştır. GPRS ağının temel bileşenleri arasında SGSN (Serving GPRS Support Node) ve GGSN (Gateway GPRS Support Node) bulunur. Güvenlik, özellikle radyo arayüzünde ve ağ çekirdeğinde sağlanmaya çalışılır.

GPRS Güvenlik Mekanizmaları:

Kimlik Doğrulama ve Yetkilendirme: Kullanıcı kimliği, SIM kartta depolanan IMSI (International Mobile Subscriber Identity) ve operatör ağındaki AuC (Authentication Center) tarafından doğrulanır. Bu, yetkisiz erişimi engellemenin temel adımıdır.
Veri Gizliliği (Şifreleme): GPRS, radyo arayüzünde (Um arayüzü) veri şifrelemesi için GEA (GPRS Encryption Algorithm) algoritmalarını kullanır. Başlangıçta GEA1 ve GEA2 gibi algoritmalar yaygınken, daha sonra GEA3 ve GEA4 gibi daha güçlü algoritmalar geliştirilmiştir. Ancak özellikle GEA1'in bilinen zayıflıkları, siber saldırganlar için bir kapı aralamıştır. Bu algoritmalar, bilinen GSM şifreleme algoritmaları olan A5/1 ve A5/2'nin paket veri uyarlamalarıdır.
Veri Bütünlüğü: GPRS, paketlerin iletim sırasında değiştirilmediğinden emin olmak için bütünlük kontrolleri sağlar, ancak bu mekanizma genellikle şifreleme ile birlikte çalışır.

GPRS Güvenlik Zafiyetleri ve Tehditleri:

Radyo Arayüzü Saldırıları:
- Ortadaki Adam (Man-in-the-Middle - MITM) Saldırıları: Özellikle GEA1 ve GEA2 gibi zayıf şifreleme algoritmalarının kullanıldığı durumlarda, saldırganlar radyo arayüzü üzerinden kullanıcı ile baz istasyonu arasına girerek iletişimi dinleyebilir veya değiştirebilirler. Bu, özellikle açık kaynaklı veya özel olarak geliştirilmiş donanımlar ve yazılımlar kullanılarak gerçekleştirilebilir.
- Sahte Baz İstasyonları: Bir saldırganın sahte bir baz istasyonu kurarak mobil cihazları kendisine bağlaması ve ardından trafiği manipüle etmesi veya dinlemesi mümkündür. Cihazlar genellikle daha güçlü sinyal sağlayan istasyona bağlanma eğilimindedir.
Çekirdek Ağ Zafiyetleri:
- SS7 (Signaling System No. 7) Güvenlik Açıkları: GPRS çekirdek ağı, GSM’in temel sinyalizasyon sistemi olan SS7’ye bağlıdır. SS7’deki bilinen güvenlik açıkları (örneğin, konum izleme, çağrı yönlendirme, SMS manipülasyonu) GPRS hizmetlerini de dolaylı olarak etkileyebilir. Bir saldırganın SS7 ağına erişmesi durumunda, kullanıcıların GPRS oturumları üzerinde çeşitli manipülasyonlar yapması mümkün olabilir.
- DDoS (Distributed Denial of Service) Saldırıları: GPRS ağının SGSN ve GGSN gibi kritik düğümlerine yönelik DDoS saldırıları, ağ hizmetlerini tamamen veya kısmen felç edebilir, böylece kullanıcıların mobil internet erişimini kesintiye uğratabilir.
- Yanlış Konfigürasyonlar: Ağ ekipmanlarının veya güvenlik duvarlarının hatalı yapılandırılması, yetkisiz erişime veya veri sızıntılarına yol açabilir.
Uygulama Katmanı Tehditleri: GPRS üzerinde çalışan uygulamalardaki (örneğin WAP servisleri) zafiyetler, ağ güvenliğinden bağımsız olarak kullanıcı verilerini riske atabilir.

WAP Güvenliğine Genel Bakış

WAP, mobil cihazlarda internet tabanlı içeriğe erişim için tasarlanmış bir protokoldür. Mobil cihazların kısıtlı işlem gücü ve ekran boyutları göz önüne alınarak, WAP protokol yığını TCP/IP ve HTTP’ye benzer ancak daha hafif ve optimize edilmiş katmanlardan oluşur. WAP’ın güvenlik katmanı, WTLS (Wireless Transport Layer Security) olarak adlandırılır ve internetteki TLS (Transport Layer Security) veya eski adıyla SSL (Secure Sockets Layer) protokolünün mobil ortama uyarlanmış bir versiyonudur.

WTLS'in Temel Fonksiyonları:

Kimlik Doğrulama: Hem istemcinin (mobil cihaz) hem de sunucunun (WAP içeriği sağlayan sunucu) kimliğini doğrulamaya olanak tanır.
Gizlilik (Şifreleme): Verinin ağ üzerinde şifrelenmiş olarak iletilmesini sağlar, böylece yetkisiz kişilerin içeriği okuması engellenir.
Bütünlük: Verinin iletim sırasında değiştirilmediğini garanti eder.

WAP Güvenlik Zafiyetleri ve Tehditleri: "WAP Gap" (WAP Boşluğu)

WAP güvenliğinin en kritik ve en çok tartışılan zafiyeti, "WAP Gap" veya "WAP Boşluğu" olarak bilinen mimarisel bir sorundur. Bu sorun, WAP mimarisinin temelinde yer alan WAP Gateway (WAP Ağ Geçidi) bileşeninden kaynaklanmaktadır.

"WAP Gateway, mobil cihaz ile internet sunucusu arasındaki bir köprü görevi görür. Mobil cihazdan gelen WTLS şifreli isteği alır, şifresini çözer, geleneksel HTTP/TCP/IP isteğine dönüştürür ve internet sunucusuna iletir. Sunucudan gelen yanıtı da tersine bir süreçle WTLS formatına dönüştürüp cihaza şifreli gönderir. Bu şifre çözme ve yeniden şifreleme işlemi, hassas verilerin kısa bir süreliğine dahi olsa ağ geçidinde açık metin olarak bulunmasına neden olur. İşte bu durum, WAP Gap olarak adlandırılan kritik güvenlik boşluğunu yaratır."

Bu Boşluğun Olası Sonuçları:

Veri Dinleme ve Manipülasyon: Eğer WAP Gateway fiziksel olarak veya siber saldırılarla ele geçirilirse, üzerinden geçen tüm hassas bilgiler (kullanıcı adları, şifreler, bankacılık bilgileri vb.) açık metin olarak okunabilir ve manipüle edilebilir. Bu durum, özellikle mobil bankacılık ve e-ticaret gibi hassas uygulamalar için büyük bir risk oluşturmuştur.
Güven Zinciri Kırılması: Uçtan uca güvenlik, verinin kaynaktan hedefe kadar şifreli kalmasını gerektirir. WAP Gateway'deki şifre çözme işlemi, bu uçtan uca güven zincirini kırar ve güvenliği ağ geçidine bağımlı hale getirir.
DoS Saldırıları: WAP ağ geçidine yönelik DDoS saldırıları, tüm WAP hizmetlerini erişilemez hale getirebilir.
Kötü Amaçlı WML (Wireless Markup Language) Betikleri: Tıpkı web sitelerindeki HTML zafiyetleri gibi, WML sayfalarındaki XSS (Cross-Site Scripting) veya enjeksiyon açıkları, kötü niyetli kodların mobil cihazlarda çalışmasına ve kullanıcı bilgilerinin çalınmasına yol açabilir.
Kimlik Avı (Phishing) ve Sahte Siteler: Kullanıcılar, WAP tarayıcılarının sınırlı URL gösterme yeteneği nedeniyle sahte WAP sitelerini gerçeklerinden ayırmakta zorlanabilir ve kimlik avı saldırılarının kurbanı olabilirler.

GPRS ve WAP Teknolojilerinde Ortak Güvenlik Önlemleri ve En İyi Uygulamalar

Bu teknolojilerin karşılaştığı güvenlik sorunları, modern mobil iletişimin güvenlik prensiplerinin temelini oluşturmuştur. Geçmişte ve kısmen günümüzde uygulanabilecek bazı önlemler şunlardır:

Güçlü Şifreleme Algoritmaları Kullanımı: Operatörler, zayıf GEA1 veya GEA2 yerine GEA3, GEA4 veya daha güçlü algoritmaların kullanılmasını zorunlu kılmalıdır. WAP tarafında ise, WTLS yerine doğrudan TLS (SSL) kullanarak uçtan uca şifreleme sağlayan daha modern mobil web tarayıcılarına geçiş teşvik edilmelidir. Nitekim, WAP'ın yerini büyük ölçüde HTML tabanlı mobil web almıştır.
Ağ Güvenliği Katmanları:
- Güvenlik Duvarları (Firewall): GPRS ve WAP ağ geçitlerini ve çekirdek ağ bileşenlerini yetkisiz erişime karşı korumak için sıkı güvenlik duvarı kuralları uygulanmalıdır.
- Saldırı Tespit ve Önleme Sistemleri (IDS/IPS): Ağdaki anormallikleri ve potansiyel saldırıları tespit etmek ve engellemek için bu sistemler kurulmalıdır.
- VPN Kullanımı: Kritik kurumsal verilerin GPRS üzerinden taşınması durumunda, ek bir güvenlik katmanı olarak VPN (Virtual Private Network) tünelleri oluşturulmalıdır. Bu, verinin GPRS ağı üzerinde dahi ek bir şifreleme ile korunmasını sağlar.
Güvenli Uygulama Geliştirme: WAP veya GPRS üzerinden çalışan mobil uygulamalar, güvenlik açıkları (örneğin, SQL Enjeksiyonu, XSS) açısından düzenli olarak test edilmeli ve güvenli kodlama pratikleri benimsenmelidir.
Kullanıcı Farkındalığı ve Eğitimi: Kullanıcılar, kimlik avı saldırılarına, şüpheli linklere tıklamamaya ve yalnızca güvenilir kaynaklardan mobil uygulamalar indirmeye karşı eğitilmelidir. Mobil cihazlarda güncel anti-virüs ve güvenlik yazılımları kullanılması teşvik edilmelidir.
Düzenli Güvenlik Denetimleri ve Yama Yönetimi: GPRS ve WAP altyapısındaki tüm donanım ve yazılım bileşenleri düzenli olarak güvenlik denetimlerinden geçirilmeli, bulunan güvenlik açıkları için hızlıca yamalar uygulanmalıdır.

Bir Güvenlik Politikası Örneği (Basitleştirilmiş):

Kod:

POLICY_NAME: MobileDataSecurityPolicy
VERSION: 1.0

SECTION: GPRS_AirInterface_Security
  REQUIREMENT: All Um interface traffic MUST be encrypted using GEA3 or higher.
  ACTION: Legacy GEA1/GEA2 connections MUST be phased out or isolated.
  AUDIT_FREQUENCY: Quarterly for encryption strength.

SECTION: WAP_Gateway_Security
  REQUIREMENT: WAP Gateway MUST reside in a DMZ with strict firewall rules.
  ACTION: All traffic passing through the gateway MUST be logged for suspicious activity.
  NOTE: Data is decrypted at this point. Implement strong access controls for the gateway.
  AUDIT_FREQUENCY: Monthly for access logs and configuration.

SECTION: Application_Security
  REQUIREMENT: All mobile applications MUST undergo penetration testing before deployment.
  ACTION: Implement input validation and output encoding to prevent XSS/SQL Injection.
  AUDIT_FREQUENCY: Per release for critical applications.

Sonuç

GPRS ve WAP teknolojileri, mobil iletişimde internetin kapılarını aralayan öncü adımlar olmuştur. Ancak, tasarımlarındaki bazı kısıtlamalar ve o dönemin teknolojik imkanları nedeniyle ciddi güvenlik zafiyetleri barındırmışlardır. Özellikle WAP Gap gibi mimari sorunlar, veri gizliliği ve bütünlüğü açısından önemli riskler doğurmuştur. Bu teknolojilerden edinilen tecrübeler, sonraki nesil mobil iletişim standartları (3G, 4G, 5G) için daha sağlam güvenlik mekanizmalarının geliştirilmesinde kritik rol oynamıştır. Günümüzde, mobil cihazlar ve ağlar çok daha karmaşık ve güvenlidir; ancak geçmişteki zafiyetler, siber güvenliğin sürekli evrim geçiren bir alan olduğunu ve her yeni teknolojinin kendine özgü güvenlik zorluklarını beraberinde getirdiğini hatırlatan önemli dersler sunmaktadır. Bu alandaki sürekli araştırma ve geliştirme, kullanıcı verilerinin ve mobil iletişimin gelecekte de güvende kalmasını sağlayacaktır.

Günümüzde GPRS ve WAP kullanımları oldukça azalmış olsa da, bu teknolojilerin güvenlik mirası, mobil ağ güvenliği alanındaki çalışmaları anlamak için vazgeçilmez bir referans noktasıdır. Her zaman unutulmamalıdır ki, bir sistemin güvenliği, en zayıf halkası kadardır.