"Bir akıllı kontrat, vaatlerin kodlandığı, dağıtıldığı, çalıştığı ve kontrol edildiği, ayrıca dijital olarak imzalanıp kaydedildiği bir bilgisayar protokolüdür. Akıllı kontratlar, güvenilir üçüncü taraflara olan ihtiyacı azaltır ve işlemleri geri alınamaz hale getirir."
– Nick Szabo

Genişletmek için tıkla ...

• Kodlama: Geliştiriciler, Solidity gibi programlama dilleriyle akıllı kontratın mantığını kodlar.
• Dağıtım: Kod, Ethereum gibi bir blokzinciri ağına dağıtılır. Bu işlem için genellikle bir miktar kripto para (örneğin Ether) harcanır, bu da 'gaz ücreti' olarak adlandırılır.
• Yürütme: Kontrat, belirlenen tetikleyici koşullar karşılandığında otomatik olarak yürürlüğe girer. Örneğin, belirli bir tarihin gelmesi, bir ödemenin yapılması veya bir sensörden veri alınması gibi.
• Doğrulama: Kontratın yürütülmesi ve sonuçları, ağdaki tüm katılımcılar (node'lar) tarafından doğrulanır ve blokzincirine kalıcı olarak kaydedilir.

// Basit bir akıllı kontrat mantığı (Pseudocode)
// Bir ürünün alıcıya teslim edildiğinde ödemenin serbest bırakılması

function odemeSerbestBirak() {
  if (urunDurumu == "teslimEdildi" && odemeBekliyor == true) {
    AliciyaGonder(odemeMiktari);
    odemeBekliyor = false;
    emit OdemeYapildi(AliciAdresi, odemeMiktari);
  } else {
    revert("Odeme serbest birakilamaz: Kosullar saglanmadi.");
  }
}

// Geleneksel if-then mantigini icerir ve otomatik isler

• Güven (Trustlessness): Aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Taraflar birbirine güvenmek zorunda kalmaz, çünkü kontratın kendisi güvenliği sağlar. Kodun kendisi sözleşmedir.
• Şeffaflık ve Değişmezlik: Blokzincirine kaydedilen tüm işlemler ve kontrat koşulları herkes tarafından görüntülenebilir ve değiştirilemez. Bu durum, hile veya manipülasyon riskini minimuma indirir.
• Verimlilik ve Hız: Manuel süreçleri ortadan kaldırarak işlemlerin çok daha hızlı ve otomatik bir şekilde tamamlanmasını sağlar. Geleneksel kontrat süreçlerindeki gecikmeleri ve bürokrasiyi azaltır.
• Maliyet Azalması: Aracı kurumların (avukatlar, bankalar, noterler vb.) rolünü azaltarak veya tamamen ortadan kaldırarak işlem maliyetlerini düşürür.
• Güvenlik: Kriptografik yöntemlerle güvence altına alındıkları için siber saldırılara ve dolandırıcılığa karşı yüksek direnç gösterirler. Bir kez blokzincirine yazıldığında, içeriği veya yürütülmesi geri alınamaz veya değiştirilemez.
• Otonomi: Kontratlar bir kez dağıtıldığında, insan müdahalesi olmadan bağımsız olarak çalışır. Bu, tarafsız ve kesintisiz işleyiş sağlar.

• Merkeziyetsiz Finans (DeFi): Kripto para ödünç verme, borç alma, otomatik borsa işlemleri, sigorta ve stablecoin'ler gibi birçok finansal ürün ve hizmetin temelini oluşturur. Aave ve Compound gibi platformlar, akıllı kontratlar sayesinde milyarlarca dolarlık değeri yönetmektedir.
• Tedarik Zinciri Yönetimi: Ürünlerin üretimden son tüketiciye kadar olan yolculuğunu şeffaf bir şekilde takip etmek, sahteciliği önlemek ve otomasyon sağlamak için kullanılabilir. Ürünlerin orijinalliği, teslimat durumu ve stok bilgileri gibi veriler blokzincirine kaydedilerek güvenilir bir denetim zinciri oluşturulabilir.
• Gayrimenkul: Mülk satışları, kira sözleşmeleri ve tapu devirleri gibi işlemleri otomatikleştirerek süreçleri hızlandırır ve maliyetleri düşürür. Tapu kayıtlarının blokzinciri üzerinde tutulması, yolsuzluğu önler ve sahipliğin şeffaflığını artırır.
• Oylama Sistemleri: Seçimlerin şeffaf, güvenli ve değiştirilemez bir şekilde yapılmasını sağlar. Her bir oy blokzincirine kaydedildiği için, hile yapma veya oyları değiştirme imkanı kalmaz.
• Sağlık Sektörü: Hasta verilerinin güvenli bir şekilde depolanması, paylaşılması ve yönetilmesi için kullanılabilir. Hastaların kendi verileri üzerindeki kontrolünü artırırken, tıbbi araştırmalar için güvenli veri erişimi sağlayabilir.
• Fikri Mülkiyet ve Telif Hakları: Sanat eserlerinin, müziklerin veya diğer dijital içeriklerin telif haklarını tescil etmek ve otomatik telif ücreti dağıtımı sağlamak için kullanılabilir. Sanatçılar, eserlerinin kullanımını doğrudan kontrol edebilir ve kazançlarını anında alabilir.
• Oyunlar (GameFi): Oyun içi öğelerin (NFT'ler) mülkiyetini doğrulamak, oyun ekonomilerini otomatikleştirmek ve oyunculara gerçek sahiplik hissi vermek için yaygın olarak kullanılır.
• Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (DAO'lar): Yönetişim kurallarının ve kararların akıllı kontratlar aracılığıyla otomatikleştirildiği organizasyonlardır. Bu yapılar, üyelerin şeffaf bir şekilde oy kullanmasına ve fonların nasıl harcanacağını belirlemesine olanak tanır.

• Kod Hataları (Bugs): Bir akıllı kontrat blokzincirine dağıtıldıktan sonra değiştirilemez olduğu için, kodundaki bir hata ciddi güvenlik açıklarına veya finansal kayıplara yol açabilir. DAO hack'i, bu tür hataların ne kadar yıkıcı olabileceğinin en bilinen örneğidir.
• Ölçeklenebilirlik: Blokzinciri ağlarının işlem kapasitesi sınırlı olabilir, bu da yoğun kullanım durumlarında gecikmelere ve yüksek işlem ücretlerine neden olabilir. İkinci katman çözümleri (Layer 2 solutions) bu sorunu hafifletmeye çalışmaktadır.
• Hukuki Tanınma ve Düzenleme: Akıllı kontratların yasal statüsü ve uygulanabilirliği dünya genelinde henüz tam olarak netleşmemiştir. Mevcut hukuki çerçevelerin dijital kontratlara uyum sağlaması gerekmektedir.
• Dış Veriler (Oracles): Akıllı kontratlar genellikle blokzinciri dışındaki verilere (gerçek dünya fiyatları, sıcaklık bilgileri vb.) ihtiyaç duyar. Bu verileri güvenilir bir şekilde kontrata sağlayan oracle sistemlerinin güvenliği ve tarafsızlığı kritik öneme sahiptir.
• Geri Alınamazlık: Avantaj olduğu kadar dezavantaj da olabilir. Hatalı veya kötü niyetli bir işlem bir kez blokzincirine kaydedildiğinde, geri alınamaz.
• Karmaşıklık: Akıllı kontratların geliştirilmesi ve denetlenmesi uzmanlık gerektiren karmaşık bir süreçtir. Yanlış tasarımlar veya güvenlik açıkları önemli riskler oluşturabilir.